Palindroom

Een palindroom is een woord dat hetzelfde blijft als je het achterstevoren leest. Denk aan lepel, dood, kajak, pop, negen, madam, enzovoorts.

Palindromen komen niet allen voor in taal, maar ook in cijfers, muziek, namen en datums. Zelf ben ik (Lieke, eigenaar van Lttrs. en tekstbureau Letters van Lieke), geboren op een palindroomdatum: 28-9-82. Eerlijk is eerlijk: wel een beetje smokkelwerk, want officieel moet het niet uitmaken hoe je de datum schrijft, dd/mm/jjjj of mm/dd/jjjj of jjjj/mm/dd en dat kan met mijn geboortedatum niet. 02 02 2020 is bijvoorbeeld wel een echt palindroomdatum.

Voorbeelden van palindromen in taal

Mensen die graag spelen met taal, vinden het leuk palindromen te bedenken en er soms hele zinnen of zelfs verhalen van te maken. We kennen in het Nederlands veel korte palindroomwoorden, maar de lange palindromen zijn meestal verzonnen en behoorlijk vergezocht. Het langste palindroom in het Groene Boekje is meetsysteem, met elf letters. Het is uit te breiden tot een woord dat niet in de woordenlijst staat, maar wel twaalf letters langer is: koortsmeetsysteemstrook. Tja, een meetsysteem gebruik je nog wel eens, maar een koortsmeetsysteemstrook? Beetje onzin dus. Andere lange palindroomverzinsels: sierterppretreis, regelnevenleger edelstaalplaatslede, legermeetsysteemregel.

Palindroomzinnen, -verhalen en -muziek

Maar echte fanatiekelingen stoppen niet bij een palindroomwoord. Nee, ze die gaan door tot ze een palindroomzin hebben, of een gedicht of zelfs een roman:

• Battus, het pseudoniem van Hugo Brandt Corstius, heeft veel palindroomzinnen bedacht, verzameld en opgeschreven in zijn boeken Opperlandse taal- & letterkunde en Symmys.
• In het Engels en Frans worden zelfs complete palindroomverhalen geschreven. Adams woorden toen hij Eva voor het eerst ontmoette: “Madam, I’m Adam.” Haar antwoord: “Sir, I’m Iris.”
• Een ander palindroom “A man, a plan, a canal: Panama”.
• In 1986 verscheen een palindroomroman van schrijver Lawrence Levine: Dr Awkward and Olson in Oslo. Het boek bevat 31.594 woorden. Van de laatste bladzijde naar de eerste lees je dus in feite hetzelfde als gewoon van voor naar achter.
• Demetri Martin schreef het gedicht ‘Dammit I’m mad’; een 224 woorden tellend palindroom is.
• De Griekse spreuk Nιψον ἀνομηματα μη μοναν ὀψιν (Nipson anomèmata mè monan opsin) is een voorbeeld van een eeuwenoud palindroom. Deze is aangetroffen op een Oud-Griekse doopvont en betekent ‘Was af de zonden, niet alleen het gezicht’.
• Er zijn in het Nederlands ook palindroomnamen: Ada, Anna, Bob, Hannah, Onno, Otto, Reinier, Elle, Tim Smit
• En wat dacht je van geografische namen: Ede, Epe, Eke, Ellemelle

Nederlandse zinnen

• Ai, de media
• Een ton snot, nee
• Mooi dit idioom
• En er is ananas, Irene
• Fel temde pap Ed met lef
• God, red nu ‘ns ’n underdog
• Er is daar nog onraad, Sire
• ‘Mooie zeden in Ede’, zei oom
• Steeds in ere, heren, is de ets
• Baas, neem een racecar, neem een Saab
• ‘De mooie zeeman nam Anna mee’, zei oom Ed
• Laat af, Sire, Velpon eten op lever is fataal
• Jij slaapt, ronkt, knort; ronkt, knort pa als jij?
• Mooi: u, nat, pikt eelt af, of atleet Kiptanui, oom.
• Leverde die kale dame op ’n poema de lakei de drevel?
• Nelli plaatst op ’n parterretrap ’n pot staalpillen
• Koos Eekfeen keek door ’t rood kerkraam maar krek door ’t rood keek neef Kees ook
• Mooie zak salade, en iemand nam ei mannen, en in enen nam iemand na meineed Alaska, zei oom

Je ziet het, als sommigen eenmaal losgaan, komt er de grootste onzin uit 😉

Nederlandse zinnen per woord

Bij deze vorm van palindroomzinnen worden de woorden van achter naar voor gelezen, niet de letters.

• Kauwen paarden als kraaien; dat is waar, niet waar is dat kraaien als paarden kauwen.
• Lollig zijn lui die zeggen: die lui zijn lollig.
• Gieren kunnen goed vliegen; dat is waar, niet waar is dat vliegen goed kunnen gieren.
• Wel, niet nietmachine niet? Niet naaimachine dus? Neen! Dus: naaimachine niet niet, nietmachine niet wel.
• Wel, het is slechts iets, maar iets slechts is het wel.

Muziek

Klassiek componist Joseph Haydn, verwerkte in zijn 47e Symfonie in G-majeur een muzikaal palindroom. In het derde deel, het menuet, wordt het voorgaande materiaal exact gespiegeld.

Ook andere componisten hebben met het idee van muzikale palindromen gespeeld. In vaktermen heet dat retrograde inversies.

Palindroomgetallen

Ik noemde in het begin al de palindroomdatum, maar ook ‘gewone’ getallen kunnen palindromen zijn: 11, 22, 33, 44, 55, 66, 77, 88, 99, 101, 111, 121, 131, enzovoorts.

Zoals je merkt hebben palindroom een bijzondere aantrekkingskracht. Dat heeft vast iets te maken met onze voorkeur voor patronen en herhaling. Het levert in ieder geval een hoop creativiteit en grappige resultaten op. Kun je zelf ook een palindroom bedenken?

Meer taalkwesties – De Lttrs. Kennisbank

Meer taalkwesties bekijken? In de Kennisbank vind je artikelen over allerlei onderwerpen: Nederlandse grammatica, veel gemaakte taalfouten, het RED-model en nog veel meer!

Wil je beter worden in taal en spelling? Op beterspellen.nl kun je je aanmelden voor een dagelijkse minitoets. Je krijgt dan elke werkdag 4 taalvragen met uitleg van het goede antwoord.

Twijfel je over je tekst en wil je zeker weten dat alles klopt? Laat Lttrs. je tekst redigeren of nakijken op taal. Het is ontzettend makkelijk: je uploadt je tekst, geeft aan hoeveel woorden erin staan en je kunt meteen afrekenen. Binnen 3 werkdagen krijg je een perfecte tekst terug! Wees niet bang, het blijft jouw tekst en jouw inhoud, maar dan gewoon nóg iets beter.